Κείμενο – φωτογραφίες : © Καστανάρας Δημήτρης
Η πόλη των Τρικάλων είναι χτισμένη πάνω στην αρχαία πόλη Τρίκκα ή Τρίκκη, η οποία ιδρύθηκε γύρω στην 3η χιλιετία π.χ. και ονομάστηκε έτσι από τη νύμφη Τρίκκη, κόρη του Πηνειού ή κατ' άλλους του Ασωπού ποταμού.

Η πόλη ήταν σημαντικό κέντρο της αρχαιότητας, καθώς εδώ έζησε και έδρασε ο Ασκληπιός, που σήμερα αποτελεί έμβλημα του Δήμου Τρικκαίων, ο οποίος ήταν και βασιλιάς της πόλης. Στην περιοχή υπήρχε μάλιστα ένα από τα σημαντικότερα και αρχαιότερα Ασκληπιεία της εποχής. Η πόλη φέρεται επίσης, με βάση τον "Κατάλογο Νηών" στην Ιλιάδα του Ομήρου να συμμετέχει στον Τρωικό πόλεμο στην πλευρά των Ελλήνων, με τριάντα πλοία και αρχηγούς τους γιατρούς γιους του Ασκληπιού Μαχάωνα και Ποδαλείριο.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους, η πόλη της Τρίκκης και η γύρω περιοχή του ποταμού γνώρισε ανάπτυξη. Έπεσε στα χέρια των Περσών το 480 π.Χ., ενώ περίπου δέκα χρόνια αργότερα προσχώρησε στη νομισματική ένωση Θεσσαλέων. Το 352 π.Χ. ενώθηκε με τη Μακεδονία του Φιλίππου Β΄. Έγινε θέατρο σκληρών μαχών ανάμεσα σε Μακεδόνες και Ρωμαίους, κατά την εισβολή των τελευταίων στην Ελλάδα, καθώς ο Φίλιππος Ε΄ και ο γιος του Περσέας προσπαθούσαν να την κρατήσουν ελεύθερη, χωρίς τελική επιτυχία αφού το 168 π.Χ. κατακτήθηκε.
Τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες η πόλη και η περιοχή γνώρισε όλους τους τότε εισβολείς στο Βαλκανικό χώρο: Γότθους (396), Ούννους (447), Σλάβους(577), Βούλγαρους (976-1025), Νορμανδούς (1081), Καταλανούς (1309-1311) και από το 1204 τους Φράγκους, ενώ για ένα σύντομο διάστημα ξαναγύρισε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και το Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Στις αρχές της χιλιετίας η πόλη παρουσιάζεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα, Τρίκαλα, στην Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής. Η πόλη κατακτάται τελικά από τους Οθωμανούς το 1393 και μετά από μια παρατεταμένη περίοδο παρακμής γίνεται σημαντικό κέντρο οικοτεχνίας, με ονομαστά μάλλινα υφαντά και προϊόντα δέρματος. Επίσης αποτέλεσε σημαντικό πνευματικό κέντρο, καθώς για ένα μεγάλο μέρος της Τουρκοκρατίας (1543-1854) λειτούργησε εδώ η Σχολή Τρίκκης (και αργότερα Ελληνική Σχολή) στην οποία δίδαξαν γνωστοί διδάσκαλοι της εποχής, όπως ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος.
Στις 23 Αυγούστου του 1881, με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, η πόλη περνάει σε ελληνική κυριαρχία, όπως και η υπόλοιπη Θεσσαλία και η Ήπειρος. Θα ξαναβρεθεί υπό Τουρκική κυριαρχία με τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 για ένα περίπου χρόνο, μέχρι την τελική της ενσωμάτωση στην Ελλάδα (1898). Στη συνέχεια τα Τρίκαλα έπαιξαν βασικό ρόλο στις αγροτικές κινητοποιήσεις των αρχών του 20ού αιώνα εναντίον των τσιφλικάδων και υπήρξαν ο τόπος ίδρυσης του πρώτου Γεωργικού Συνεταιρισμού στην Ελλάδα, το 1906.
Μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές που υπέστη η πόλη ήταν η μεγάλη πλημμύρα του Ιουνίου του 1907, όταν την νύκτα στις 3 Ιουνίου μετά από πρωτοφανείς βροχοπτώσεις, «με το καρδάρι» κατά την τοπική έκφραση, ξεχείλισαν όλα τα γύρω ποτάμια, ο Ληθαίος, ο Αϊμονιώτης, ο Κουμέρκης και ο Σαλαμπριάς με συνέπεια την επομένη το πρωί να έχει μετατραπεί ο κάμπος σε τεράστια λίμνη. Στην πλημμύρα εκείνη έχασαν την ζωή τους 80 κάτοικοι, περίπου 200 οικίες κατέρρευσαν, καθώς και το γυμνάσιο, και χιλιάδες ζώα πνίγηκαν. Οι δε λοιπές καταστροφές υπήρξαν τεράστιες με διακοπή της συγκοινωνίας αφού και η σιδηροδρομική γραμμή είχε παρασυρθεί.
Στη περίοδο της Εθνικής Αντίστασης κατά τη διάρκεια της κατοχής τα Τρίκαλα αποτέλεσαν ιδιαίτερο πεδίο δράσης. Από τα Τρίκαλα καταγόταν ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης. Στα Τρίκαλα επίσης εκτέθηκε σε δημόσια θέα το κεφάλι του Άρη Βελουχιώτη μετά τον θάνατό του. Η πόλη απελευθερώθηκε από τη ναζιστική κατοχή στις 18 Οκτώβρη του 1944. Αρκετά όμως σας κούρασα με την ιστορία των Τρικάλων.
Πάμε τώρα να δούμε και τα σημαντικά μέρη που θα πρέπει κάθε επισκέπτης να δει.
Ας αρχίσουμε λοιπόν από το κέντρο της πόλης και από Κεντρική Γέφυρα Ληθαίου.
Η Κεντρική Γέφυρα ενώνει την κεντρική πλατεία με τον πεζόδρομο της Ασκληπιού.
Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1886 από Γάλλους μηχανικούς και είναι μεταλλική. Μέχρι το 1996 λειτουργούσε ως γέφυρα οχημάτων, ενώ σήμερα χρησιμοποιείται μόνο από πεζούς.
Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει εδώ τη θέα στις καταπράσινες όχθες του Ληθαίου ποταμού και το άγαλμα του Ασκληπιού στην απέναντι γέφυρα, που αποτελεί έργο του γλύπτη Θεόδωρου Βασιλόπουλου. Μικροί γυάλινες φεγγίτες επιτρέπουν τη θέα στη ροή του ποταμού, ενώ το γραφικό σκηνικό συμπληρώνουν τα παγκάκια που είναι τοποθετημένα κατά μήκος της γέφυρας. Προχωρώντας από την κεντρική πλατεία αρχίζουμε να ανεβαίνουμε προς τα μανάβικα και την παλιά πόλη Βαρούσι
Η συνοικία Βαρούσι ήταν η χριστιανική συνοικία των Τρικάλων επί τουρκοκρατίας και βρίσκεται στις παρυφές του Φρουρίου. Έως το 1930 θεωρούνταν η αρχοντική συνοικία των Τρικάλων και σήμερα είναι στο σύνολό της διατηρητέα, με ένα μεγάλο αριθμό παλιών κτηρίων από την εποχή της τουρκοκρατίας να σώζεται μέχρι σήμερα.
Στη συγκεκριμένη συνοικία βρίσκονται οι περισσότερες και παλαιότερες εκκλησίες της πόλης, οι οποίες βρίσκονται χτισμένες πολύ κοντά η μία στην άλλη.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το διάσημο τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη του 1939, με το δίστιχο “στα Τρίκαλα στα δυο στενά, σκοτώσανε το Σακαφλιά”, αναφέρεται σε περιστατικό που έλαβε χώρα στην περιοχή αυτή.
Συνέχεια της συνοικίας Βαρούσι, αποτελεί η συνοικία Μανάβικα, με τη χαρακτηριστική παραδοσιακή αρχιτεκτονική . Η συνοικία παλιότερα στέγαζε τα πορνεία της πόλης και αργότερα τη λαχαναγορά, ενώ σήμερα στεγάζει κυρίως παραδοσιακά ταβερνάκια, εστιατόρια και καφέ. Πάνω ακριβώς από την παλιά συνοικία του Βαρουσίου βρίσκετε το φρούριο των Τρικάλων, με το χαρακτηριστικό ρολόι του. Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ κατά τον 6ο αιώνα πάνω στα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας πόλης της Τρίκκης.
Πολλά τμήματα του κάστρου καταστράφηκαν κατά την άλωση της πόλης από τους Οθωμανούς, ανακατασκευάστηκαν από τους ίδιους ωστόσο πολύ σύντομα, λόγω του στρατηγικού σημείου της πόλης.
Μετά τις επαναστάσεις του 1854 και του 1878 το φρούριο επισκευάστηκε ξανά και αποτέλεσε σημαντικό άξονα ανάπτυξης και ασφάλειας για την πόλη.
Στα μέσα του 17ου αιώνα στήθηκε εντός του κάστρο ένα μεγάλο ρολόι, και μαζί με τον αντίστοιχο πύργο στη Λάρισα, αποτελεί έναν από τους παλιότερους γνωστούς στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.
Το ρολόι που στέκει σήμερα είναι αυτό που έχει αντικαταστήσει το παλιότερο, το οποίο καταστράφηκε από τους ναζιστικούς βομβαρδισμούς. Σήμερα το Φρούριο είναι επισκέψιμο με θέα όλη την πόλη και φιλοξενεί το υπαίθριο δημοτικό θέατρο. Στην νότια πλευρά της πόλης και στην οδό Καρδίτσας, είναι χτισμένο το τέμενος του Οσμάν Σαχ , κτίσμα του 16ου αιώνα σχεδιασμένο από τον Μιμάρ Σινάν. Το τζαμί ονομάζεται και Κουρσούμ Τζαμί από την τουρκική λέξη κουρσούμ, που σημαίνει μόλυβδος, καθώς ο θόλος του είναι μολυβοσκέπαστος. Ιδιαίτερη εντύπωση δημιουργούν στον επισκέπτη οι διαστάσεις του κτιρίου, με διάμετρο 18 μέτρων και ύψος 22 μέτρων και είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να έχει τέλεια ακουστική.
Πίσω από το τζαμί σώζεται το μαυσωλείο του Οσμάν Σαχ, ανεψιού του σουλτάνου Σουλεϊμάν. Κατά την παράδοση ο Οσμάν Σαχ έκτισε το τζαμί, επειδή στα Τρίκαλα θεραπεύτηκε από αρρώστια που τον ταλαιπωρούσε.
Αποτελεί ένα μοναδικό στο είδος του αξιοθέατο, καθώς είναι το μόνο σωζόμενο από τα πολλά που υπήρχαν κάποτε στα Τρίκαλα και προστατεύεται από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.