Είμαι λάτρης των παροιμιών, ελληνικών και ξένων. Αναφέρομαι για παροιμίες που περικλείουν σε λίγες φράσεις τη λαϊκή φιλοσοφία, και όχι των κοινότυπων κλισέ.
Μία από αυτές που μου έκανε εντύπωση ( και προσπαθώ να τηρώ) είναι αυτή που έρχεται από την Κίνα: Αν δεν έχεις κάτι χρήσιμο να πεις, μην μιλάς. Για την καταστροφή που έπληξε την περιοχή μας έχουν γραφτεί πολλά, έχουν αναλυθεί περισσότερα, ενώ δεν ξέρω πόσο κουράγιο έχει ο κόσμος να διαβάσει κάτι παραπάνω. Πλέον και μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ο καθένας μπορεί να εκφέρει επώνυμα ή ανώνυμα την άποψη του.
Αφορμή όμως για αυτήν την γραπτή κατάθεση αφορά η διακίνηση των τελευταίων ημερών αναλύσεων περί της θέσεως της Θεσσαλίας. Και εξηγούμαι: πολιτικοί, ιστορικοί και διάφοροι άλλοι βρήκαν την ώρα να μας μάθουν, βασιζόμενοι στην λατρεία τους για την ιστορία και τη γλώσσα, την ετυμολογία της Θεσσαλίας. Η Θεσσαλία, όπως μας είπαν, ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις θέση+άλος, δηλαδή ο τόπος που πριν ήταν θάλασσα. Συνέχισαν την εξιστόρηση με τη, ετυμολογία της Φθίας , δηλαδή το νερό έφθινε, από εκεί σχηματίστηκε η λίμνη Κάρλα κλπ κλπ και κατέληξαν ότι είναι τέτοια η γεωμορφολογία ώστε να κάθεται το νερό στην περιοχή αυτή.
Πράγματι, η περιοχή έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν πολλά πλημμυρικά φαινόμενα. Η πρώτη αναφορά προέρχεται από τον ιστορικό Στράβωνα (64π.Χ-24μ.Χ) ο οποίος γράφει : “…ο γαρ Πηνειός , δια μέσης ρέων ,και πολλούς δεχόμενος ποταμούς , υπερεκχείται πολλάκις…” . Δεν είναι η ώρα να αναφέρουμε χρονολογίες με πλημμυρικά φαινόμενα. Η επανάληψη κουράζει, ενώ αυτή τη στιγμή ο τόπος στενάζει.
Από την εποχή του Στράβωνα μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά εκτός από δύο πράγματα. Από αυτά που άλλαξαν είναι η ανάγκη για μεγέθυνση των πολεοδομικών συγκροτημάτων, η μετακίνηση πληθυσμών αφού πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, Καππαδοκία, Ανατολική Ρωμυλία κα. εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλία. Και επειδή αυτοί δεν είχαν χρόνο να μελετήσουν ιστορία και ετυμολογίες, αλλά είχαν τεράστιο θέμα επιβίωσης στις περιοχές που τους είπαν να εγκατασταθούν, άρχισαν να βρίσκουν τρόπους να καλλιεργήσουν τη γη για να ζήσουν τις οικογένειές τους. Αυτή τη γη που όπως είπαμε προέρχεται από τις λέξεις θέση+άλος. Αποστραγγιστικά και άλλα έργα σε περιοχές που πολλοί ήξεραν ότι πλημμύριζαν.
Αναφέρθηκα όμως και σε δύο πράγματα που δεν άλλαξαν. Το πρώτο είναι ο ποταμός Πηνειός που είναι η φυσική οδός απορροής όλων των υδάτων της Θεσσαλία προς τη θάλασσα. Το δεύτερο πράγμα που δεν άλλαξε είναι η βούληση των ιθυνόντων να μελετήσουν και να βρουν τρόπους για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων. Δεν λαϊκίζω , ούτε μηδενίζω, δεν αναφέρομαι σε αξιόλογες μεμονωμένες προσπάθειες που πραγματικά κατά περιόδους έγιναν, όπως οι κατά περιόδους εργασίες αλλά και τα αντιπλημμυρικά έργα όπως αυτά από την εταιρεία Boot to 1935.
Επανέρχομαι στη μελέτη της ιστορίας που κάποιοι έθιξαν. Η ιστορία δεν είναι τμηματική, αν και χωρίζεται σε περιόδους ώστε να μελετάται καλύτερα. Θα τους πρότεινα να μελετήσουν και την ιστορία των Κάτω Χωρών. Οι Κάτω Χώρες, γνωστές και ως χώρες Μπενελούξ, είναι παράκτια περιοχή στη δυτική Ευρώπη, που αποτελείται από τα κράτη Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο, όπως και το χαμηλού υψόμετρου δέλτα των ποταμών Ρήνου, Μεύση, Σκάλδη και όπου το μεγαλύτερο μέρος της γης βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας ( Πηγή Wikipedia). Το ¼ της Ολλανδίας βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της Θάλασσας, με μόνο το 50% της γης να υπερβαίνει το ένα μέτρο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η ιστορία τους είναι γεμάτη με πλημμυρικά φαινόμενα : η πλημμύρα των Αγίων Πάντων το 1170 που δημιούργησε δύο νησιά, με πιο πρόσφατη το 1953, όταν λόγω καταιγίδας ανέβηκε η στάθμη της θάλασσας 4-5 μέτρα. Αυτή ήταν μία από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές: 2500 νεκροί και 200.000 νεκρά ζώα. Οι Ολλανδοί αντέδρασαν. Δημιούργησαν μία σειρά πελώριων αντιπλημμυρικών έργων ( Deltawerken) αποτελούμενων από διάφορα έργα φραγμάτων και καναλιών. Τους πήρε 40 χρόνια να ολοκληρώσουν το έργο, αλλά αυτό πλέον θεωρείται ένα από τα επτά θαύματα του σύγχρονού κόσμου.
Για να κάνω μία γέφυρα μεταξύ αυτών που έλεγα παραπάνω για τους λάτρεις της ετυμολογίας και της Ολλανδίας: Από τα τέλη του 16ου αιώνα, μεγάλες περιοχές (πόλντερ) έχουν ανακτηθεί από τη θάλασσα και τις λίμνες, ενώ ανέρχονται σχεδόν στο 17% της τρέχουσας μάζας γης της χώρας. Λέτε πόλντερ στα Ολλανδικά να σημαίνει θέση+άλος; Την γέφυρα εγώ την έκανα, ας σκεφτούν οι ιθύνοντες για τα φράγματα και συγκεκριμένα τα 3.000 χιλιόμετρα φραγμάτων προστατεύουν την Ολλανδία, ενώ εγώ ήμουν νιος και γέρασα και ακόμα ακούω για το φράγμα στο Μουζάκι.
Τεχνογνωσία λοιπόν υπάρχει, αλλά η εφαρμογή αυτής πρέπει να βασίζεται σε δύο πυλώνες: στη συνεργασία πολλών φορέων και περιοχών και στη επικαιροποίηση των στοιχείων.
Η υλοποίηση αυτών των έργων απαιτεί τη συνεργασία, αλλά ίσως και την υποχώρηση περιοχών σε κάποια σημεία. Πριν λοιπόν αποδώσουμε όλες τις ευθύνες στους πολιτικούς, ας αναλογιστεί και ο καθένας από εμάς την ατομική του ευθύνη στην υπόθεση συνεργασίας.
Τέλος πρέπει να υπάρξει μία επικαιροποίηση των δεδομένων, καθώς πλέον η κλιματική κρίση είναι εδώ και έχουμε να αντιμετωπίσουμε όχι φυσικές αλλά Αφύσικες καταστροφές. Ακόμα και οι Ολλανδοί με όλα αυτά τα έργα αντιμετώπισαν το 2021 πλημμυρικά φαινόμενα, με αποτέλεσμα οι αρχές να ζητήσουν κάτοικοι να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Ας δώσουμε το βήμα να εισακουστούν οι εισηγήσεις των ειδικών επιστημόνων.
Θα κλείσω όπως άρχισα θυμίζοντας με την κινέζικη παροιμία. Αν δεν έχεις κάτι χρήσιμο να πεις, μην μιλάς. Η Θεσσαλία περνάει δύσκολα. Πέρυσι η Εύβοια, το καλοκαίρι ο Έβρος. Καλή δύναμη σε όλους.
Γιώργος Ραΐλης
Οικονομολόγος - Συγγραφέας
