"Περαστικός βλέπεις τη Μάνη σε τρεις μέρες, περπατητής σε τρεις μήνες και για να δεις την ψυχή της θέλεις τρεις ζωές. Μια για τη θάλασσα, μια για τα βουνά της και μια για τους ανθρώπους της".

Με το όνομα Μάνη φέρεται μια ιδιόρρυθμη περιοχή της Πελοποννήσου και ίσως όλης της Ελλάδας. Γενικά χαρακτηρίζεται η χερσόνησος του Ταΰγετου. Γεωγραφικά η κυρίως Μάνη ή "Μέσα Μάνη" όπως ονομάζεται τοπικά, ορίζεται από τον αυχένα του Ταΰγετου Σαγιά και καταλήγει στο Ακρωτήριο Ταίναρο. Η Μέσα Μάνη διακρίνεται με βάση την κατά μήκος κορυφογραμμή στην Ανατολική Μάνη ή Προσήλια Μάνη που βλέπει προς τον Λακωνικό Κόλπο και στη Δυτική Μάνη ή απόσκερη ή αποσκερή Μάνη, που βλέπει στον Μεσσηνιακό Κόλπο. Βορειότερα της Δυτικής Μάνης, δηλαδή από τη περιοχή της Καρδαμύλης, βρίσκεται η Μεσηνιακή Μάνη, ή όπως την αποκαλούν τοπικά η Έξω Μάνη. Ο χωρισμός αυτός διακρίνεται και στα επίθετα των κατοίκων όπου των μεν της προσήλιας Μάνης, Μέσα Μάνης, καταλήγουν σε -άκος, της Δυτικής και Έξω Μάνης σε -έας.
Η Μάνη έχει έκταση 1.800 τετρ. χλμ. και είναι ένα επιβλητικότατο άγριο βραχώδες τοπίο με λίγες ελιές και αρκετές φραγκοσυκιές. Εκεί, θα βρείτε υπέροχους μικρούς ορμίσκους και παραλίες, 250 χωριά και μικρούς οικισμούς, τους 98 από τους 118 παραδοσιακούς οικισμούς της Πελοποννήσου, 800 πυργόσπιτα, 7 κάστρα και πάνω από 1.000 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες.
Για την ονομασία της υπάρχουν πολλές εκδοχές. Μία αναφέρει ότι προέρχεται από το περίφημο κάστρο της Μαΐνης, που κτίστηκε επί Λέοντα Σοφού, στις αρχές του 10ου αιώνα και πάνω σε αυτό ο Γουλιέλμος Βιλαρδουίνος έκτισε καινούργιο το 1248. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μάνης είναι τα πυργόσπιτά της. Στην ουσία, είναι τετράγωνοι μικροί πύργοι με στενά ορθογώνια παράθυρα, ίσα-ίσα να χωράει η κάννη του τουφεκιού. Ομως, λέγονται και πυργόσπιτα γιατί οι οικογένειες έμεναν εκεί μέσα.
Ιστορία
Σύμφωνα με αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή, η Μάνη ήταν κατοικημένη από την παλαιολιθική εποχή. Τα ευρήματα στο Σπήλαιο Απήδημα και ο "Ταινάριος άνθρωπος" έχουν αυξήσει κατακόρυφα το επιστημονικό ενδιαφέρον για την περιοχή. Για πρώτη φορά συναντάμε αναφορές σε πόλεις της περιοχής (Καρδαμύλη, Οίτυλος, Γύθειον, Ενόπη κ.α.) από τον Όμηρο.
Οι πρώτοι κάτοικοι, κατά τον περιηγητή Παυσανία, ήταν οι Λέλεγες. Ακολούθησαν οι Αχαιοί και οι Δωριείς. Για τους επόμενους αιώνες η ιστορία της Μάνης ταυτίστηκε με τη Σπάρτη. Στα ρωμαϊκά χρόνια αποτέλεσε ιδιαίτερη ομοσπονδία, «το Κοινό των Λακεδαιμόνιων». Στα βυζαντινά χρόνια, κατά τον αποικισμό των Σλάβων στην Πελοπόννησο τον 8ο μ.Χ. αιώνα, εγκαταστάθηκαν Σλάβοι στη Μάνη και κυρίως στις πλαγιές του Ταϋγέτου. Οι Μανιάτες έγιναν χριστιανοί στα μέσα του 9ου αιώνα, όταν ήρθε ο Νίκων ο Μετανοείτε για να τους σταθεροποιήσει την πίστη στο χριστιανισμό.
Θεωρείται ότι, από τον 10ο αιώνα και έπειτα, ο όρος «Μάνη» αναφέρθηκε σε μια μικρή περιοχή όπου ήταν η κατοικία ενός επισκόπου. Το όνομα ήρθε σύντομα να αναφερθεί σε ένα μόνο κάστρο: το κάστρο Μεγάλη Μαϊνη (Μεγάλο Κάστρο), πιθανώς τα υπολείμματα της Κελεφάς, ένα οχυρό που χτίστηκε από τους Φράγκους κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, η Μάνη ήρθε να γίνει γνωστή σαν την περιοχή όπου ελεύθεροι άνθρωποι έζησαν κατά την περίοδο της Τουρκικής Οθωμανικής κατοχής, γιατί παρόλο που η περιοχή γύρω από τον Ταΰγετο είναι πράσινη και πλούσια σε βλάστηση, οι εκτάσεις που βρίσκονται μακρύτερα στα νότια είναι άνυδρες, άγονες και τραχιές, με κρύους χειμώνες και καυτά καλοκαίρια: τοποθετημένοι σε μια από τις πιο απρόσιτες περιοχές της νότιας Πελοποννήσου, οι περήφανοι Μανιάτες ποτέ δεν υποτάχθηκαν στις δυνάμεις εισβολής κανενός ξένου κατακτητή, και έτσι είναι η απόμακρη θέση της Μάνης (επίσης η ιδιαίτερη γεωμορφολογία της και ορισμένα ιστορικά γεγονότα) που βοήθησε και ενθάρρυνε την ανάπτυξη του τοπικού πολιτισμού της – ενός μοναδικού πολιτισμού βασισμένου στην λαογραφία, τα σύνθετα κοινωνικά συστήματα και τις βαθιά ριζωμένες παραδόσεις.
Σχετικά με τους Μανιάτες
Οι Μανιάτες είναι οι Έλληνες κάτοικοι της Μάνης. Ετυμολογικά ο όρος «Μανιάτης» σημαίνει «εκείνος που προέρχεται από το Μαϊνη». Οι Μανιάτες θεωρούνται αρχαίος Ελληνικός λαός που κατάγονται από τους Σπαρτιάτες. Καθ΄ όλη την διάρκεια της ιστορίας, ήταν γνωστοί από τους γείτονες και τους εχθρούς τους ως άφοβοι πολεμιστές με εμπειρία στις αιματηρές συγκρούσεις. Από τους βυζαντινούς χρόνους, οι Μανιάτες ήταν επίσης γνωστό ότι είχαν πειρατική δράση – αυτό ήρθε σαν αποτέλεσμα της έλλειψης πρώτων υλών και πόρων, καθώς επίσης και της μη κατοχής ικανοποιητικού κεφαλαίου από το υπερπόντιο εμπόριο. Το μεγαλύτερο διάστημα, έζησαν στα οχυρωμένα χωριά και στους πύργους, από όπου υπερασπίστηκαν με επιτυχία τα εδάφη τους ενάντια σε πολυάριθμους στρατούς.
Πολλά από τα παραπάνω στοιχεία φαίνονται στις εικόνες που κατέγραψε ο Κώστας Τσομάκος με τον φωτογραφικό φακό του κατά την διάρκεια ενός οδοιπορικού που έκανε στην ξεχωριστή αυτή περιοχή.